Hogekwartier Amersfoort: een betaalbare, levendige en duurzame stadswijk naar masterplan van KCAP

Rotterdam, 16 februari 2023 - In februari was de feestelijke oplevering van het Hogekwartier. In 2008 ontwierp KCAP het stedenbouwkundig plan voor dit nieuwe stadsdeel, in opdracht van woningbouwcorporatie De Alliantie en de Gemeente Amersfoort. In de wijk werden meerdere opgaves gecombineerd: op een deels bebouwde locatie moest een stedelijk woongebied ontstaan met diverse types betaalbare huur- en koopwoningen, omringd door openbare ruimtes met veel groen; daarnaast was er de wens om een stadsentree te maken, een nieuw lokaal centrum te creëren én de verkeersdoorstroming tussen de binnenstad en de A28 te verbeteren. Ook was het plan onderdeel van een grotere operatie om de bestaande voorraad sociale woningbouw in Amersfoort op duurzame wijze te renoveren of vernieuwen.

Het Hogekwartier ligt op de grens tussen de naoorlogse stadsuitbreidingen Liendert en Schuilenburg. De herbestemming van het gebied geeft een belangrijke impuls aan de opwaardering van deze twee wijken.

Het nieuwe stadsdeel ligt aan weerszijden van een drukke invalsroute tussen het stadscentrum en de snelweg, de Hogeweg. KCAP heeft hier een hoger gelegen, kruisende Buurtas toegevoegd, waardoor een compact ongelijkvloers kruispunt is ontstaan. Doorgaand verkeer gaat naar beneden, lokaal verkeer blijft boven. Een raamwerk van openbare ruimtes en landschappelijke ingrepen organiseert het Hogekwartier in verschillende zones die haaks op de Hogeweg staan; iedere zone heeft zijn eigen karakter. De weg zelf krijgt een laanprofiel met vier rijen bomen tussen de rijbanen en fietspaden. Jeroen Dirckx, partner bij KCAP, geeft aan dat er “zo een boulevard is ontstaan die niet enkel dient als verkeersader, maar een levendige ruimte en een herkenbare entree voor de stad vormt.”

De Buurtas voorziet in een klein centrum en wordt geflankeerd door schijfbebouwing met voorzieningen in de plint. Ook bevindt zich hier het nieuwe zwem- en sportcentrum Amerena, dat tegelijkertijd dient als kwartiermaker en blikvanger die de entree van Amersfoort markeert. Voor de ingang van Amerena is langs de Buurtas een plein gecreëerd. Het zwemcentrum kent een veelheid aan functies en vervult zo een belangrijke rol voor de stad en de wijde regio.

In het middengebied is een buurt ontstaan die qua schaal, structuur en bebouwing aansluit op de bestaande omgeving. Deze wijk kenmerkt zich door kleinschalige stedelijke blokken met een diversiteit aan typologieën, met name eengezinswoningen met een tuin. Tussen de bouwblokken schakelen zich groene, publieke ruimtes aaneen: hofjes, speelpleinen en woonstraten met plek voor beplanting, bomen, voetgangers, verkeer en parkeren.

Langs het Valleikanaal wordt het ensemble afgesloten door een viertal markante torens. Deze vormen een ruimtelijke verbijzondering die de overgang naar de binnenstad markeert. De torens staan op een plint van laagbouw die qua schaal aansluit bij de omliggende bebouwing, omringd door een groene zone met wandelpaden. Ook het kanaal is verduurzaamd: verbrede ecologische oevers met paddenpoelen in wadi’s herstellen en versterken de verbinding met het water. Via een ‘wetlandcorridor’ wordt het Valleikanaal verbonden met het Waterwingebied ten oosten van de stad, waardoor het onderdeel wordt van een doorlopende ecologische zone. De groene-blauwe structuur van het Hogekwartier zorgt daarbij ook voor vermindering van luchtvervuiling, geluidsoverlast en hittestress.

Het Hogekwartier is bewust toegankelijk gehouden voor een brede doelgroep: van de circa 820 woningen zijn er 309 sociale huur, terwijl meer dan 60% van de koopwoningen onder de Nationale Hypotheek Garantie valt - en dus een maximale verkoopprijs van 405.000 euro heeft. “De toevoeging van sociale huurwoningen in Amersfoort is belangrijk, omdat hier een enorme vraag naar is”, aldus Joan van der Burgt, directeur van De Alliantie regio Amersfoort. Daarbij was het uitgangspunt dat bestaande huurders niet weg hoefden uit het gebied. Voor een zestal verouderde flatgebouwen van de corporatie dat gesloopt werd, zijn eerst elders binnen het Hogekwartier vervangende woningen gerealiseerd.

Om te zorgen dat het nieuwe stadsdeel ook écht een woonwijk werd, is er zowel in sociale als stedenbouwkundige zin voortgebouwd op de al aanwezige structuren. Al vóór de vernieuwingsoperatie zochten De Alliantie en de Gemeente contact met de omliggende wijken, en ook bij het opstellen van het stedenbouwkundig plan speelde de samenwerking met bewoners, wijkpartners en belangengroepen een belangrijke rol. Zo was er een actieve participatiegroep, die van concept tot en met realisatie betrokken is geweest, en waren er workshops, sessies met jongeren en bewonersinterviews. Bewoners Sanne Schussler en Manon van Egmond-Wagenaar bevestigen dat het Hogekwartier een echt wijkgevoel heeft: “Als gezin met jonge kinderen vinden we de groene en kindvriendelijke omgeving van de buurt erg aantrekkelijk. Iedereen kan buiten spelen, we hebben een mooie gemeenschap met fijne buren en veel jonge gezinnen om ons heen.”

KCAP was verantwoordelijk voor het stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitsplan. Daarnaast was Jeroen Dirckx supervisor, waardoor hij de deelplannen continu kon monitoren en toetsen aan de oorspronkelijke ambities. Deze lange betrokkenheid was een belangrijke waarborg voor de kwaliteit. “We zijn 15 jaar geleden begonnen en zijn voortdurend betrokken bij de ontwikkeling van deze complexe opgave. Het geeft veel voldoening om te zien dat de nieuwe wijk nu voltooid is en de kwaliteiten van het plan voelbaar zijn”, aldus Jeroen Dirckx.

Aan de nieuwe wijk werkte een breed palet ontwikkelaars, investeerders, architecten en landschapsarchitecten mee, om de gevarieerde en sociaal inclusieve stadswijk neer te kunnen zetten die de Gemeente Amersfoort, De Alliantie en KCAP met het Hogekwartier voor ogen hadden. Burgemeester Lucas Bolsius is zeer positief over het eindresultaat. “Bij grootschalige stedelijke vernieuwing is lange adem van groot belang. Een lange adem om alle belangen te dienen en het eindresultaat voor ogen te houden. Als je nu het resultaat ziet dan voel je trots. Een nieuwe stadswijk waar de bewoners zich thuis voelen en genieten van zowel hun woning als de leefomgeving.”
​

Locatie: Amersfoort
​Opdrachtgever: De Alliantie
​Jaar: 2008 - 2022
​Status: gerealiseerd
​Programma: Stedelijke herontwikkeling van naoorlogse wijken met meer dan 800 woningen, een stedelijk zwem- en sportcomplex en ontwerpprincipes voor de openbare ruimte
​Rol: Stedenbouwkundige en supervisor
​Samenwerkingspartijen: Gemeente Amersfoort, Provincie Utrecht, MTD Landschapsarchitecten
​Architecten: NIO, Venhoeven CS, JSA, LEVS, BDG, MOPET, Chris Collaris, Klunder, MOKE, MNNR
​Ontwikkelende partijen: De Alliantie Ontwikkeling, Trebbe, Lithos, Synchroon, OLCO-Sportsphere

Fotografie: © Aiste Rakauskaite, © Fred Oosterhuis
​Visuals en tekeningen: © KCAP, © MTD Landschapsarchitecten

Noot voor de redactie / niet voor publicatie

KCAP is een toonaangevend internationaal ontwerpbureau gespecialiseerd in architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur. KCAP werd in 1989 opgericht door Kees Christiaanse en wordt tegenwoordig geleid door zeven partners: Xavier Blaringhem, Jeroen Dirckx, Ruurd Gietema, Anouk Kuitenbrouwer, Irma van Oort, Ute Schneider en Edward Schuurmans. KCAP heeft kantoren in Rotterdam (NL), Zürich (CH) en Shanghai (CN) en werkt met een staf van meer dan 125 getalenteerde internationale professionals aan een breed scala aan projecten in Europa en Azië.

Li-Anne Krol
​Public Relations Manager
​Tel. +31 10 7890 300
​[email protected]
​www.kcap.eu

Hogekwartier - KCAP

‘Hogekwartier’ is the urban redevelopment of the post-war neighbourhoods of Amersfoort. The project is part of a comprehensive approach to improve and ren...

www.kcap.eu

Bekijk onze Press Room voor meer projecten en press kits: www.kcap.eu/pressroom